O sector turístico dun país está ligado, como é normal, ás leis do desenvolvemento: nace, crece e esténdese pero Pode chegar a extinguirse? Canto tempo dura cada fase do desenvolvemento? Como llas recoñece? Todas estas preguntas motivaron nos anos 80 a Richard Butler para compoñer a teoría do ciclo de vida dun destino turístico, en diante, CVDT. A ferramenta teórica que bosquexou sirve para que toda a industria de servizos turísticos poida recoñecer e anticipar, un pouco, os ciclos polos que atravesa o sector.
A teoría se ha ir afinando co paso das décadas e esta semana atopamos unha actualización do ano 2013 moi interesante realizada por tres investigadores universitarios: Blancha García Henche, da Universidade de Alcalá; Eva Reinares Lara, da Universidade Rei Juan Carlos e Guillermo Armelini da Universidade de Ándelos.
Os investigadores actualizaron o modelo de CVDT proposto por Butler e aproximárono á situación dun destino consolidado, España, e un emerxente, Chile.
Como opera o modelo de Teoría de Ciclo de Vida dun Destino Turístico?
O modelo analiza toma varios factores que inflúen no ciclo vital dun destino: as infraestructuras dun país; a disposición dunha poboación para recibir turistas; a implicación dos axentes locais e externos no desenvolvemento dun sector turístico e a accesibilidad dispoñible para un destino e a competencia que ten.
Segundo os datos que obtén, establece as fases do ciclo vital do destino. Cada episodio presenta unhas características propias. Así, cóntanse seis estadios:
1) Exploración
2) Implicación
3) Desenvolvemento
4) Consolidación
5) Estancamento
6) Declive
A fase de exploración, como se poden imaxinar, refírese á primeira fase de vida dun destino: aínda é pouco coñecido, só uns cantos de turistas achéganse a el e fano porque foxen dos destinos masificados. Durante esta fase, a contorna natural aínda está sen explotar, así que os accesos aos atractivos turísticos son difíciles. Tampouco atopamos nin restaurantes sofisticados, nin rúas de lecer, nin campings. Por suposto, nin falar de paseos, aeroportos próximos ou estradas ata a praia.
A fase de implicación comeza cando o fluxo de turistas comeza a elevarse, non moito, pero vólvese regular. A zona hase equipado con instalacións turísticas e comeza a desenvolverse o mercado para os turistas: atopamos restaurantes con menús ?típicos?, pequenos bares preto das zonas onde paran os visitantes e instalacións para que prologuen as súas estadías: hostales, pequenos hoteis e campings. A estacionalización obriga á administración a ofrecer melloras nas infraestructuras así que comeza degradarse a contorna natural.
Durante a fase de desenvolvemento o destino xa conta cunha chegada de turistas en gran número e durante máis tempo. Agora o sector turístico profesionalízase a xestión lévana grupos que non teñen por que ser locais. Xa temos hoteis de maior tamaño, máis competencia en restaurantes; amplíanse as infraestructuras para o turismo: peiraos deportivos, paseos por zonas de atractivo, etc. Iso si, comeza un dos fenómenos que serán causa de declive: a singularidade do destino comeza a desvanecerse ao ampliar a oferta e a masificación xa é un feito.
Ao chegar a fase de consolidación, se atisba o cénit da vida do destino turístico. A chegada de turistas aumenta pero xa non o fai de forma exponencial. O destino xa é un clásico nos paquetes organizados polas operadoras do sector e o sector xera altos niveis de venda que permiten unha economía a escala. Iso si, aos turistas pioneros dos primeiros tempos fai anos que non se lles ve o pelo pola zona. Seguramente estean abrindo mercado noutro lugar.
Fase de estancamento. Pouco que engadir. O número de turistas non crece e comeza a atisbarse a perda de atractivo dun destino, o principio do fin do seu modelo de comercialización. A capacidade de acolleita está ao límite e compráseas fanse por repetición.
Fase de declive. Agora toca reinventarse ou pechar. A perda de visitantes é un feito así que hai que recorrer á baixada de prezos para atraer clientes e manter a cota de mercado. Renovarse ou morrer convértese no novo lema favorito e os esforzos concéntranse en atopar un “novo” para todo: usos, canles de distribución, clientes, produtos e ofertas turísticas. Todo o que faga falta para reposicionar o destino e darlle unha nova vida.
E o ciclo da vida continúa.
Por suposto, os investigadores recoñecen que este persoal é un modelo teórico e que a realidade escapa aos moldes demasiado ríxidos. A demografía e o comportamento do mercado é o que permite aproximar este modelo de CVDT á realidade.
Os investigadores concluíron que a vida de España como destino turístico atopábase na fase de estancamento, así como o produto turístico de “sol e praia”. Esta oferta ganadora levaba tiran do sector turístico desde os anos 70 do século pasado, pero a mediados dos anos noventa comezou a dar as primeiras, e leves, mostras de agotamiento.
Todo comeza cun case nada.
Os verdadeiros sinais de que debía potenciar outros produtos turísticos, ademais da xoia da coroa, viñeron coa crise de 2008. A desaceleración comezou en 2006 pero os turistas aínda visitaban España cos prezos de “antes da crise”.Entre 2008 e 2010 recibíronse 5 millóns menos de visitantes
Por que?
A competencia do mercado multiplicouse: cada vez máis destinos prometían as mesmas augas azuis e mornas, a mesma area fina pero a prezos moito menores e co plus do ?exotismo? dun destino turístico nos seus primeiros anos de desenvolvemento. Túnez, Croacia ou Turquía comezaron a levarse a alemáns, británicos e europeos do norte en xeral.
A partir de aquí, o signo da madurez como destino turístico chegara a España. Fíxose necesario emprenden accións comerciais para manter o atractivo turístico de España: comezaron a recibir máis atención das administracións aqueles lugares máis lonxe do perfil do Mediterráneo.
O estudo recomenda atender a estes datos de chegada de turistas e capacidade de acolleita do destino como un factor fundamental de diagnóstico de fase de vida do destino. Ao saber en que estadio estamos, poderemos saber como emprender unha estratexia de reposicionamiento.
Tamén aplican a receita para a renovación: humanización do servizo; a conservación da contorna e os espazos naturais; renovación e modernización da oferta de lecer e diversificar a oferta cara a un mercado segmentado
O exemplo que toma o estudo para ilustrar este reposicionamiento do destino turístico é a campaña I need Spain (link a youtube vídeo de campaña i need Spain), emprendida en 2010 e que reivindicaba a diversidad da oferta turística: instalacións modernas en todo o estado, accesibilidad, lugares íntimos e aínda por descubrir; a reivindicación do potencial gastronómico español fíxose máis forte e ata se apeló ao carácter aberto dos españois.
A quen se dirixían? A potenciais turistas de países dos que menos se reciben visitantes: Chinesa, Estados Unidos ou Sudamérica. Tamén se dirixían a un sector de poboación amplo, así que non se perde esperar un turismo de grandes gastos aos que aplicar prezos altos.
O feito de resaltar os teus diferentes valores por encima do produto que che labrou un posto no pódium do turismo pode ser un sinal de que se entra na fase de estancamento pero, a tenor das cifras, parece que aplicar o diagnóstico pode axudar a revertir a situación.
Récord de turistas ata outubro en España (link á noticia da Voz