Este verán que non parece ter fin deixou unha noticia relativamente sorprendente: no mes de xullo Turismo de Galicia anunciou que se destinarían 120.000 euros para a redacción dun Plan Director do Camiño de Santiago. Apuntamos o de “sorprendente” porque si uno mira o calendario e conta cantos xacobeos celebráronse ata a data e cantos veráns de interminables columnas de peregrinos vivimos pois a ausencia dun plan de coordinación que dea conta do estado das diferentes vías do camiño e que axude á coordinación entre as diferentes administracións implicadas é estraña.
Pero máis vale tarde ca nunca.
As liñas xerais do plan inclúen unha fase inicial de análise do Camiño de Santiago, que repasará a situación actual do trazado, a densidade de usuarios e fará un balance da repercusión económica e as tendencias futuras. Despois emprenderase unha fase de diagnóstico da situación actual e a definición de obxectivos, para concluír coa redacción de liñas estratéxicas e o avance de propostas de actuacións, tanto urxentes como ordinarias.
O plan inclúe tamén a posibilidade de integrar ás institucións das diferentes comunidades polas que atravesan as vías de peregrinación a Compostela. Aínda que non se explica o como, é un bo comezo que deseguido queda algo ensombrecido polo seguinte punto do plan: a sinalización. Aí pinchamos en óso nun tema para nada desprezable no que se mesturaron demasiados intereses privados e actuouse con certa anarquía.
O plan recoñece que a sinalización do camiño, así como o coidado das vías, restrinxirase tan só ao territorio da comunidade autónoma galega. Esta limitación parece non aprender nada da situación que se orixinou todos estes anos, nos que o caos administrativo e o “cada un que faga a guerra pola súa conta” foron divisas a seguir.
Fagamos un pequeno repaso sobre as sinalizacións que un peregrino pódese atopar no seu camiño cara á cidade santa.
Sinais do Camiño de Santiago
Os sinais compóñense de icona e soporte. Os dous iconas máis utilizados son a concha do peregrino e a frecha amarela.
A cuncha do peregrino comezou a utilizarse por recomendación das institucións europeas. Nos anos noventa do século pasado convocouse un concurso para deseñar o icona propio da ruta compostelá e gañou a vieira. As vías da concha simbolizaban todos os itinerarios europeos que conflúen en Compostela, polo que a indicación da UE foi usar a concha en sentido de dereita a esquerda: vías longas que saen desde o lado dereito e conflúen nun único punto situado no lado esquerdo. Este debuxo sería unha esquematización de Europa e Compostela, situada no extremo occidental. Bastante fácil de entender.
O segundo símbolo é a archicoñecida “frecha amarela”. O primeiro que pintou este símbolo para indicar o camiño aos peregrinos foi o párroco de Ou Cebreiro Elías Valiña. O seu esforzo desinteresado tivo moito eco e a xente lanzouse a pintar a frecha amarela ata converterse nun símbolo moi coñecido en peregrinos de todos os países. De feito, é habitual ver produtos de merchandising que utilizan a frecha amarela como logo da peregrinación.
Úsanse de forma homoxénea estes sinais?
Aquí vén o bo: como case sempre, unha boa idea non podía saír indemne do seu encontro coas moi múltiples administracións locais, provinciais, autonómicas e cortelliños adxacentes.
A sinalización da cuncha cos seus diferentes soportes (fitos de pedra, sinais con perfís de chapa, conchas de bronce incrustadas no chan, etcétera) utilizouse da mesma xeito en todas as comunidades (con sentido de dereita a esquerda) aínda que hai localidades e comunidades que non participan da homologación e danlle á vieira o rango de simple logo, aínda que unha delas destaca sobre todas…Galicia. Os responsables do mantemento e sinalización do Camiño entenderon que o sentido de venéraa era “ao revés”, coas vías cara á esquerda e a chegada á dereita.
Pode parecer un asunto máis ou menos trivial ou entregado a aquilo tan relativo do “punto de vista” pero, quizais, esconda unha cuestión de máis calado: o liderado que a comunidade galega pretende manter na xestión do Camiño, pero unha posición de “primus inter pares” non pode nacer a base de cargarse un concurso europeo de homologación de sinais que, para afondar máis no despropósito, pode traer máis confusión aos peregrinos, que son a quen debería axudar en primeiro lugar.
Tamén hai que sinalar que o que cada administración vaia por libre non é exclusiva de Galicia. A maraña administrativa e os intereses particulares engadidos a cada órgano de xestión pública fixeron da sinalización un puzle anárquico que non causa a mellor das impresións. E, por suposto, temos a literaria picaresca española e o caso das frechas de amañadas: propietarios de negocios en vías próximas ao Camiño que pintan estas frechas amarelas para que os peregrinos pasen polo seu establecemento.
Clásicos coma os contos ao pé da leira.
Repasamos os datos de peregrinación a 10 de outubro e sáenos que ata esa data chegaron a Compostela 34.458 peregrinos 216.000 peregrinos. En 2013 fixérono 215.880 pelegríns, así que nos preguntamos Cómo completa a súa viaxe toda esta xente? Camiñan con mapas ou con dispositivos electrónicos? Preguntan aos veciños ou deixan que sexa o Santo quen guíe os seus pasos? Todas as vías que atravesan son aptas para camiñar ou transitar en bicicleta?
Pois un pouco de todo, aínda que a maioría utiliza as sinalizacións que mal que ben se estenden desde Roncesvalles a Santiago e quizais estea aí un dos encantos do Camiño: completar a vía como se facía antes e desconectar dunha vez de tanto dispositivo e mundo dixital. O tema da tecnoloxía aplicada ao Camiño é dun miolo case suficiente para outro post pola descoordinación entre administracións e sector turístico.
En marzo deste ano, Alberto Núñez Feijóo presentou a plataforma SmartCamiño. Este contentor de produtos que concibía o Camiño como un produto turístico, contou con ou orzamento de dez millóns de euros e o seu obxectivo era ?capturar, ordenar e categorizar datos en tempo real de múltiples ámbitos, como datos e parámetros de temperatura, humidade, exposición solar, fluxos de visitantes e eventos, ofertas comerciais, alertas e avisos?.
A cuestión é: os usuarios realmente reclamaban este servizo ou o Camiño chama por outros motivos, que poderían ser completamente diferentes?
Pois pode ser a segunda opción: atopamos na web Adiante Travel –empresa que comercializa o Camiño en Estados Unidos–unha dos seus eslógans de venda: “Leave Technology behind”. Aparca o móbil e a tablet, vaites. Isto déixanos a idea de que quizais existe unha descoordinación entre unha administración que necesita vender algún tipo de avance en I D e que o une a un fenómeno recoñecible polo electorado (o Camiño) por unha banda e un fenómeno, o Camiño, que si funciona é precisamente pola autenticidade da súa experiencia.
En canto ao que teñen que ver…
A paisaxe sérvenos para regresar ao comezo do post: Plan Director do Camiño será redactado ao longo deste ano e quere poñer algo de forma no caos dos sinais que contamos de forma sinxela pero nada evitará que a travesía estea salpicada de paisaxes belísimos xunto a polígonos industriais, ou vías que reviran entre urbanizacións novas a medio encher, ou anacos viarios que non son o máis seguro do mundo para camiñar. Máis vale tarde que nunca, repetimos, pero o remendo pode chegar tarde. E estas cousas son, en parte, tamén responsabilidade de Santiago.
Antes non conviña completar o plan porque había outros negocios que atender e poida que hoxe cargámonos un pouco parte do encanto dun fenómeno que arrastra cada ano por centos de miles de persoas, por moito que as dificultades crezan.
Como é pouco probable unha reforma da administración de enorme calado, debemos confiar en que o plan poida poñer orde e seguridade en todos os camiños que conducen a Santiago, porque nos vai moito niso.
No fondo todo este caos non é máis que un reflexo da España das duplicidades administrativas e das infraestruturas moitas veces innecesarias a cambio de esnaquizar as nosas costas, os nosos pobos e, por suposto, o Camiño non se quedou atrás no caos e así andamos! Pero bo, pese a todo a xente vén e se cadra aínda non é tarde.
Apuren!
E vostedes qué opinan?